ابو عبدالله احمدبن عمر بن محمد خیوَقی خوارزمی کنیه ابوالجناب و ملقب به نجمالدین و طامةالکبری و مشهور به شیخ ولیتراش از صوفیان ایرانی سدهٔ ششم و هفتم هجری و محل ولادت او روستای زیرآباد واقع در شهرستان جوین میباشد و نسب او به خاندان بزرگ جوینی میرسد .
او خرقه اصل از عمار یاسر بدلیسی گرفتهاست. «او بعد از فراگیری مقدّمات علوم در آنجا، سالهای بسیار به مسافرت پرداخت و نزد استادان زیادی علوم رسمی و متداول؛ به ویژه حدیث را فراگرفت و از مشایخ متعددی در طریقت بهرهمند گردید.
از استادان مهم وی یکی شیخ اسماعیل قصری (م. ۵۸۹) است که نزد وی به ریاضت و سلوک پرداخت و از او اجازهٔ ارشاد گرفت و به خوارزم بازگشت.»
شاگردان و خلفای شیخ نجم الدین کبری از قبیل، شیخ فریدالدین عطار، باباکمال جندی، شیخ رضی الدین علی لالا، شیخ سعدالدین محمد حمویی، شیخ نجم الدین رازی، مجدالدین بغدادی و بهاء ولد از اعاظم طریقه کبراویه و بزرگان دیگر همه از شاگردان و مریدان این شیخ میباشند. نجمالدین در طول مدت عمر ۱۲ نفر را به مریدی پذیرفت که همگی از جمله مشایخ و اولیا شدند.
شیخ نجمالدین در ۱۲۲۱ میلادی در حمله مغول به خوارزم به قتل رسیده و آرامگاه اصلی او در زادگاهش زیر آباد شهرستان جوین واقع خراسان رضوی میباشد و آرامگاهی نمادین در منطقه تاریخی «کهنه اورگنج» در استان «داش اغوز» در شمال ترکمنستان موجود است و یکی از مهمترین محل زیارت زائران محلی و خارجی ترکمنستان بهشمار میآید.
مرقد نجمالدین کبری و شاگردان نزدیک او در سده ۱۴ میلادی بنیانگذاری شده و معماران آن دوران مهارت خود را در تزئین منحصر به فرد سنگ قبر نجمالدین کبری به کار برده بودند.
آرامگاه شیخ نجم الدین کبری
آرامگاه شیخ نجم الدین کبری در خراسان بزرگ و در شهرستان جوین و در روستای زبر آباد می باشد.