طلوع ستاره‌ای در آسمان تشیع
علّامه محمد باقر مجلسی به سال ۱۰۳۷ هجری چشم به جهان گشود. پدرش ملا محمد تقی مجلسی از شاگردان بزرگ شیخ بهایی و در علوم اسلامی از سرآمدان روزگار خود به شمار می‌رفت. وی دارای تألیفات بسیاری از جمله «احیاء الاحادیث فی شرح تهذیب الحدیث» است. «مادرش دختر صدرالدین محمد عاشوری» است که خود از پرورش یافتگان خاندان علم و فضیلت بود.
نگاهی به زندگی‌نامه علامه مجلسی
محل سکونت علامه مجلسی به طور قطع و یقین معلوم نیست اما بر حسب قراین محل آن در کوچه امام جمعه در جنب مسجد جامع اصفهان قرار داشته است.
علامه‌مجلسی در خانهای رشد‌و‌نمو کرد که از نیمه قرن پنجم‌هجری به تشیع در میان مردم مشهور بودند و بسیاری از افراد این خانواده در قرن دهم و یازدهم از دانشمندان معروف زمان به شمار می‌رفتند. او درس و بحث را در چهارسالگی نزد پدر آغاز کرد. نبوغ سرشار او به حدی بود که در ۱۴سالگی از فیلسوف بزرگ اسلام «ملاصدرا» اجازه روایت گرفت و سپس در حضور استادانی چون علامه «حسن علی شوشتری»، «امیر‌محمد مؤمن استرآبادی»، «میرزای جزایری»، «شیخ حر‌عاملی»، «ملامحسن استرآبادی»، «ملامحسن فیض‌کاشانی»، «ملاصالح مازندرانی» زانوی ادب زد و از خرمن علم و معرفت هر یک خوشهها چید و در این کوشش خستگی‌ناپذیر پای درس بیش از ۲۱ استاد نشست و از افکار و عقاید و اندیشههای مختلف آنان بهره جست.
وی در اندک زمانی بر دانشهای صرف و نحو، معانی و بیان، ریاضی، تاریخ، فلسفه حدیث، رجال، درایه، اصول، فقه و کلام احاطه کامل پیدا کرد. علامه مجلسی که در مدرسه «ملاعبدالله» به اقامه نماز و تدریس اشتغال داشت بعد از رحلت پدر بزرگوارش در مسجد جامع‌اصفهان نیز به این مهم دست یافت. در پای درس او بیش از هزار طلبه می‌نشستند و از نور علم و معرفت او، دل‌های خود را جلا می‌دادند.
خاندان علامه مجلسی
خاندان علامه مجلسی از جمله پر افتخارترین خاندان‌های شیعه در قرون اخیر است. در این خانواده نزدیک به ۱۰۰ عالم وارسته و بزرگوار دیده می‌شود و از نزدیکان علامه پس از بررسی تنها علم و فضل مشاهده می‌کنیم.
دعای پدر که او را به درجات عالیه رساند
از ملا محمد تقی مجلسی پدر علامه مجلسی نقل کرده‌اند که فرمود: در یکی از شب‌ها بعد از نماز شب یک حالت خوشی به من دست داد که فهمیدم هر حاجتی از خدا بخواهم بر آورده می‌شود و فکر کردم، در امور دنیا و آخرت چه چیز از خدا مسئلت بنمایم ناگاه صدای گریه محمد باقر از گهواره بلند شد. عرض کردم الهی به حق محمد و آل محمد (صل الله علیه وآله) این طفل را مروج دین خودت و نشر کننده احکام سید رسولانت قرار بده و او را موفق کن به توفیقاتی که انتهایی برای آن نباشد، شکی نیست که دعای والد در حق این فرزند شایسته مستجاب و به درجات عالیه دست یافت.
بحار الانوار میراث ارزشمند علامه
علّامه مجلسی با خود چنین اندیشید که باید گهرهای گرانبهای اهل بیت (علیهم‌السلام) را که از اطراف و اکناف جمع کرده است در قالب محرابی زیبا به نام «بحارالانورا» بگنجاند تا نه تنها طلاب بلکه تمام شیعیان در این محراب به سوی قبله دل‌ها یعنی کلام اهل بیت به نماز عشق بایستند و بدین وسیله راه را از چاه و درست را از نادرست تشخیص دهند تا هر زمان هر مکتبی درباره هر مطلبی کلامی از اهل بیت خواست شیعیان با انگشت اشاره محراب زیبای «بحار» را نشانه روند. از این رو دست به کاری عظیم زد و شروع به نگارش این دایرة المعارف بزرگ تشیع کرد. در این کتاب پربار قریب ۳۰۰۰ باب طی ۴۸ کتاب علمی خواهید یافت که شامل هزاران حدیث است.
نظر امام خمینی درباره بحار
حضرت امام خمینی (ره) درباره بحارالانوار می‌فرماید: «بحار خزانه همه اخباری است که به پیشوایان اسلام نسبت داده شده، چه درست باشد یا نادرست، در آن کتاب‌هایی هست که خود صاحب بحار آنها را درست نمی‌داند و او نخواسته کتاب علمی بنویسد تا کسی اشکال کند که چرا این کتاب‌ها را فراهم کردی!».
تألیفات
علامه مجلسی محقق پر کاری بود که در عمر شریف خویش لحظه‌ای از تألیف و تحقیق نیاسود و توانست کتابخانه بزرگی را که یادگار نیاکانش بود غنی‌تر و پر بارتر ساخته و جهت استفاده علاقه‌مندان در اختیار دانش پژوهان قرار دهد، او برای به دست آوردن کتب نادر و کمیاب به کشورهای دیگر از جمله یمن مسافرت نمود. به دست توانای علامه مجلسی کتب زیادی نگارش یافت که به دو بخش، تألیفات فارسی و عربی قابل تقسیم است.
ایشان در عمر ۷۳ ساله خویش بیش از ۱۰۰ کتاب به زبان فارسی و عربی نوشت که اولین آنها کتاب الأوزان و المقادیر یا میزان المقادیر و آخرین تألیف ایشان هم کتاب حق الیقین است، تعداد کتاب‌های علامه مجلسی به زبان‌های فارسی و عربی حدود ۲۰۰ جلد کتاب می‌باشد که اگر سایر تالیفات ایشان را نیز به سبک جدید چاپ کنند کلیه تالیفات او را می‌توان بالغ بر ۳۰۰ جلد به قطع وزیری و هر جلدی ۴۰۰ صفحه تضمین کرد.
بحار الانوار در ۱۱۰ جلد مراه العقول در ۲۵ جلد و ملاف الاختیار در ۱۶ جلد از مهمترین آثار او و همگی به زبان عربی است جالب این است که تاریخ وفات وی به حساب ابجد معادل است با “جامع کتاب بحارالانوار”.
لقب علامه
علامه مجلسی پس از رحلت پدر بزرگوارش، به جای او در مسجد جامع اصفهان اقامه نماز جماعت می‌نمود ایشان از زمان شاه عباس دوم تا زمان شاه سلطان حسین دارای مقام و قدرت مطلق دینی بود و تا آخرین روزهای حیاتش این قدرت و نفوذ همچنان رو به افزایش و تعالی می‌رفت، به همین مناسبت از جانب سلاطین صفوی عنوان شیخ الاسلامی که عالی‌ترین درجه روحانیت در آن عصر بود به وی اعطا گردید.
شیخ‌الاسلام بالاترین و مهمترین منصب دینی و اجرایی در آن عصر بود. او قاضی و حاکم در مشاجرات و دعاوی بود. تمام امور دینی زیر نظر مستقیم او انجام می‌شد و تمام وجوهات به محضر او فرستاده می‌شد شیخ الاسلام سرپرستی درماندگان و ایتام و… را نیز برعهده داشت. نکته مهم در اینجا آن است که علامه این منصب را با اصرار و التماس شاه پذیرفت و در همان مجلس، شاه چند بار کلمه التماس را بر زبان آورد تا علامه راضی به پذیرفتن این منصب گردد.علامه تا پایان عمر خویش عهده دار این وظیفه مهم بود.
غروب غمگین
عالم خستگی ناپذیر مرحوم علامه مجلسی (رحمة الله علیه) پس از عمری در راستای احیای احادیث گرانبهای اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) سپری شد بالاخره در ۲۷ رمضان سال ۱۱۱۱ ق. وفات نمود و پیکر پاک ایشان در کنار مسجد جامع اصفهان و در کنار مزار پدر فرزانه اش محمد تقی مجلسی سپرده شد.