حجامت، سنتی است که با وجود مدرنیته شدن جوامع بشری، بازهم جایگاه خود را در مردم حفظ کرده و روشی سنتی اسلامی است که به تأیید پیامبراسلام(ص) و ائمه اطهار(ع) رسیده است.
به گزارش خبرنگار مهر، حجامت یا کوزه انداختن تر، به یک روش درمانی سنتی عربی و همچنین طب سنتی ایرانی و طب اسلامی گفته می‌شود که برگرفته از روش قدیم‌تر کاپینگ‌تر در طب سنتی چین است. در طب سنتی کاپینگ به معنی ایجاد خلا بر روی نقاط خاصی از پوست بدن با وسیله‌ای همچون بادکش است که برای رسیدن به اثرات درمانی خاصی انجام می‌شود.
در حجامت یا کاپینگ خیس قبل از ایجاد خلأ خراش‌هایی روی سطح پوست ایجاد می‌شود تا ایجاد خلا منجر به خروج خون از بدن شود.
حجامت با توجه به روش مورد انجام و محلی که انجام می‌گیرد، می‌تواند چون نیشترزدن، عوامل عفونی درد آور و مخرب را از بدن خارج نماید.
حجامت یک روش درمانی بدون عوارض جانبی است که برای کلیه سنین کاربرد دارد و با حداقل توان فنی و تجهیزات اجرایی می‌تواند بیماریهای سخت و مزمن را درمان کند.
حجامت هیچ گونه وابستگی فنی، علمی و ابزاری به خارج از کشور ندارد، در حجامت فاکتورهای مداخله‌گر وجود ندارد، حجامت چون یک دستور دینی است، توان جلب تاثیرات روانی (سایکوتیک) در آن بالاست و از این طریق علاوه بر افزایش سطح درمان‌پذیری، موجب تقویت فرهنگ و اعتقادات مذهبی و ارتباط انسان به خداوند می‌شود.
انواع حجامت و فواید آن
رسول خدا (ص) فرمودند: وقتی خون به هیجان آمد، حجامت کنید، چون خون وقتی به تردد و هیجان آمد، صاحبش را می‌کشد.
در کشورهای غربی حجامت تقریباً با ۱۰ روش انجام می‌شود، ولی در طب سنتی ایران حجامت به طور کلی به دو دسته بندی شود، حجامت خشک ( بادکشی) حجامت تر، که حجامت عام، حجامت گرم و خشک، حجامت سر، حجامت کمر یا چمابند، حجامت ساق‌ها، حجامت خورشیدی، حجامت چانه، حجامت پشت گوش، حجامت موضعی، حجامت نقره از انواع حجامت است.
جامعه حجامت انگلستان معتقد است حجامت بیماریهای مختلفی را می‌تواند درمان کند.
اختلالات خونی نظیر هموفیلی و کم خونی، بیماریهای روماتوئید مثل آرتریت و فیبروملاژیا، نازایی و بیماریهای زنان، بیماریهای پوستی مثل اگزما و آکنه، فشار خون زیاد، میگرن، افسردگی، بیماریهای ریوی مثل آسم و آلرژی و…
پزشک آلمانی آقای یوهان آبل در کتاب خود که در سال ۱۹۹۷ چاپ شده، در مورد حجامت می‌گوید: من اعتقاد راسخ دارم که نه تنها امروز بلکه برای همیشه، امر حجامت را در درمان بیماری‌ها نباید نادیده گرفت.
حجامت پدیده‌ای است که در خود تنظیمی کردن عملکرد بدن انسان دخالت دارد. امری که هرگز با روش‌های دیگر نمی‌توان آن را جایگزین کرد… مطالعات ما نشان می‌دهد که در آلمان می‌توان ۷۵ درصد بیماری‌ها را با شیوه‌های درمان طبیعی از جمله حجامت مداوا کرد. وی در کتاب خود از بیمارانی نام می‌برد که تنها با یک بار حجامت، بیماری چندین ساله شان بهبود یافته است.
طبق گفته جامعه حجامت بریتانیا زنان حامله و افرادی که مشکل اسپاسم عضلانی و شکستگی استخوان دارند باید از حجامت کردن خودداری کنند.
همچنین طبق گزارش جامعه سرطان امریکا، افرادی که سرطان دارند باید از هرگونه انجام طب سنتی بپرهیزند.
حجامت تر در جایگاه شریان‌ها در جایگاه اعصاب و… نباید انجام شود.
آداب حجامت
حجامت باید رو به قبله و به صورت چهار زانو انجام شود،
حجامت کننده و حجامت شونده باید با وضو باشند و حجامت را با نام خداوند آغاز کنند، قبل از شروع حجامت حتماً آیه الکرسی تلاوت شود، ذکر صلوات به هنگام حجامت هم نباید فراموش شود.
امام حسن عسکرى(ع) مىفرمایند: بعد از حجامت انار شیرین میل کنید، چون انار خون را آرام مىکند و آن را در مسیر خود صاف مىگرداند.
با شکم گرسنه نباید حجامت شود، یکساعت قبل از حجامت سیگار کشیده نشود، در حجامت عینک را از چشم بردارید، بعد از انجام حجامت به فرد حجامت شونده تبریک گفته شود، قبل و بعد از حجامت خوردن انار توصیه شده است، همچنین برای جبران ضعف احتمالی، نوشیدن شربتی از عسل در پس حجامت توصیه شده است، حداقل تا ۱۲ ساعت پس از انجام حجامت جهت جلوگیری از عفونت زخم، استحمام ممنوع می‌باشد، تا حدود ۱۲ ساعت پس از انجام حجامت باید از خوردن ترشی، نمک و لبنیات پرهیز نمود، نگاه کردن به خون اول حجامت بر طبق احادیث مستحب و باعث روشنی و جلای چشم می‌شود، حجامت خانم‌ها در دوران قاعدگی و به خصوص در اواخر این دوره ممنوع می‌باشد، عده‌ای نیز معتقدند حجامت در سنین بلوغ موجب کاهش پرخاشگری و سایر عوارض بلوغ می‌شود.
در گذشته حجامت نقش واکسیناسیون فعلی را برای کودکان داشته است و مقاومت آنها در برابر بیماری‌ها توسط حجامت زیاد می‌شده است. مثلاً رازی در کتاب «الجدری و الحصبه» از حجامت جهت واکسیناسیون افراد زیر ۱۴ سال در برابر آبله نام برده است.
زمان حجامت
امام صادق(ع) می‌فرمایند: حجامت کردن در ثلث اول فروردین‌ماه ( آذر ماه رومی) باعث صحت یک سال از بیماری‌هاست به اذن خداوند متعال در احادیث ائمه معصومین (ع) به خصوص امام رضا ( ع) از حجامت در ماه کانون اول رومی (دی ماه) نهی شده است.
در روایت دیگری هفتم ماه حزیران رومی( تیرماه) برای حجامت توصیه شده است. با توجه به روایات مختلف و متعدد، حجامت در روزهای هفتم، چهاردهم، هفدهم، نوزدهم و بیست و یکم ماه قمری به عنوان بهترین روز برای حجامت کردن است.
بهترین ساعات روز برای حجامت ساعت دوم و سوم پس از طلوع خورشید و ساعات نزدیک به غروب می‌باشد.
تاریخچه حجامت قبل از اسلام
حجامت درسال ۳۳۰۰ قبل از میلاد مسیح در مقدونیه انجام می‌شده و بعدها به یونان رخنه کرده است. اوراق پاپیروس که از عصر باستان بدست آمده نیز نشان می‌دهد که حدود ۲۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح، حجامت امری رایج بوده است.
انجام حجامت در مصر باستان در ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در یکی از قدیمی ترین کتاب‌های پزشکی جهان توصیف شده است. حتی بقراط که حدود ۴۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می‌زیسته است با روش‌های مختلف حجامت آشنا بوده است.
تاریخچه حجامت در اسلام
رسول خدا (ص) چه خوب فرموده‌اند: بهترین عید عید حجامت است.
با ظهور اسلام حجامت مورد تایید فراوان پیامبر اسلام(ص) و امامان معصوم(ع) قرار گرفت و خود آنها هم حجامت می‌کردند و بیش از ۶۰۰ روایت در مورد حجامت جمع آوری شده است.
یکی از مهمترین روایاتی که در زمینه حجامت در منابع معتبر روایی ذکر شده حدیث حضرت رسول اکرم(ص) است. ایشان می فرمایند: در شب معراج، وقتی که به آسمان هفتم صعود کردم، بر هیچ ملکی از ملائک گذر نکردم مگر اینکه گفتند یا محمد حجامت کن و امتت را به حجامت کردن امر بفرما.
تاریخچه حجامت در ایران
حجامت در ایران به عنوان سنت پیامبر و از جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ مردم بوده است و با اعتقادات مردم ایران گره خورده است.
تمامی بزرگان طب سنتی ایران از حجامت به عنوان یکی از ارکان مهم درمانی ذکر کردهاند. محمد زکریای رازی در کتاب «الحاوی» ، شیخ الرئیس ابوعلی سینا در کتاب «قانون در طب و… به شیوه گسترده‌‌ای پیرامون حجامت و کاربرد آن در درمان صحبت کردهاند.
حکیم جرجانی نیز در کتاب ذخیره خوارزمشاهی که اولین و مهم ترین کتاب طب سنتی به زبان فارسی است، فصل مشخصی را به حجامت اختصاص داده و پیرامون قواعد و زمان مناسب آن سخن گفته است.
مردم ایران جایگاه ویژه‌ای برای حجامت قائل بودند، طوری که دکتر پولاک، طبیب ناصرالدین شاه در کتاب خود با عنوان ” ایران و ایرانیان” که در سال ۱۸۶۵ درآلمان منتشر شد، می‌گوید: بین دو استخوان کتف اکثر ایرانیان، شیارهایی به چشم می‌خورد. در بدو امر خیال می‌کردم این‌ها آثار ضربه‌های چوب باشد.
تا این که دیدم ضربه چوب را فقط بر کف پا می‌زنند و از این لحظه متوجه اثر حجامت شدم. جریان حجامت کردن در سراسر مشرق زمین یکسان است و همان است که در مصر قدیم رایج بوده است، به خصوص اغلب حجامت را در مورد کودکان به کار می برند
غیر از بین دو کتف در سایر قسمت های بدن نیز حجامت می کنند، از جمله در پشت استخوان خاجی، حجامت کمر، مفاصل، روی طحال و…
ر اینجا ناگزیر از اعتراف به این مطلبم که من در مدت ۳۰ سال اقامتم در ایران جز دو مورد، هیچ نتیجه زیانباری از حجامت ندیدم و در این دو مورد هم دلاک را متهم می‌کردند که ابزار کثیف به کار برده است.
اما حادثه ی مهم در مورد حجامت در ایران ، مربوط به سال ۱۳۴۴ هجری شمسی است .
در این سال و هم زمان با وضع قانون نظارت بر درمان ، به شکل گسترده ای با حجامت مبارزه شد و ژاندارم ها ، حجّام ها را در سراسر کشور دستگیر می کردند و بدین ترتیب این سنت درمانی پرسابقه بدون هیچ بررسی و تحقیق علمی، از روند رفتارهای سنتی جامعه خارج شد و تنها در مناطقی از کشور که تحت تسلط کامل دولت نبود، اجرا می‌شد و بالاخره به تناسب فراگیر شدن طب شیمیایی در سراسر جهان و نفوذ فرهنگ استعماری در جوامع مختلف که همراه با زدودن باورهای دینی و فرهنگی جوامع بود، حجامت منسوخ شد و روش‌های درمان دینی و سنتی از رفتارهای اجتماعی حذف گردید و نسل‌های جدید نیز به تدریج آن را فراموش کردند.
تا اینکه در سال ۱۳۶۴ در جمعی که به انگیزه کشف یک روش درمانی ساده، ارزان و فراگیر تشکیل شده بود تا از طریق آن بتوان بخش عمده‌ای از مشکلات درمانی مردم جهان را درمان کرد، سنت درمانی حجامت پیشنهاد و مورد توجه قرار گرفت و علیرغم جوّ فرهنگی و اجرایی نامناسب پیرامون حجامت، اطلاعات مربوط به آن سامان دهی و ابزارهای اجرایی آن متناسب با شرایط روز طراحی گردید و پس از طی مراحل مقدماتی پژوهشی در سال ۱۳۶۹ در قالب موسسه تحقیقات حجامت ایران به ثبت رسید.
موسسه تحقیقات حجامت ایران در سال ۱۳۶۵ توسط آقای دکتر رحیم نعمت (رئیس هیئت مدیره) و آقای حسین خیراندیش (مدیرعامل) و چند تن از پزشکان تشکیل شد و پس از طی مراحل مقدماتی پژوهش و تحقیق در سال ۱۳۶۹ موسسه تحقیقات حجامت ایران به ثبت رسید.