با چه کسانی دوست نشویم؟

آنچه از بین برنده محبت و دوستی است دوستی با چاپلوسان و بخیلان است؛ باید از دوستی با چاپلوسان پرهیز کرد زیرا این چنین افرادی به ظاهر از دوستشان تعریف و تمجید و تحسین می‎کنند، آنان زبان فریبنده و گفتارهای به ظاهر شیرینی دارند که نباید مورد فریب زبان و سخنان به ظاهر شیرین آنان قرار بگیریم.

تملق و چاپلوسی خصلت بدی است که پیوسته پیکره دوستی را می‎پوساند تا آنگاه که آن را از بن براندازد و پایه‏های آن را منهدم سازد، چه دوستی که اگر برپایه اخلاص صحیح قلبی و مودت روحی صادقانه و بی شائبه تکیه نداشته باشد چیزی جز یک نوع دوستی ظاهری نیست که نه امیدی به سود آن است و نه فایده‏ای از آن به دست می‎آید؛

از این رو پیامبر اکرم(ص) و ائمه اهل بیت ما را به اخلاص در دوستی امر کرده و از تملق و چاپلوسی پرهیز داده و از عواقب وخیم آن بر حذر داشته‏اند. در این باره امام باقر(ع) فرموده است: چاپلوسی از اخلاق مؤمن نیست.

چاپلوسی در دوستی موجب بی اعتمادی و بدگمانی می‎شود در دوستی باید حسن نیت وجود داشته باشد و از تملق باید دوری جست. بنده‏ای که دارای دو چهره و دو زبان است نمی‎توان از شر او ایمن بود. این چنین دوستی در گرفتاریها انسان را یاری نکرده و اگر دوست وی به موفقیت برسد مورد حسادت قرا می‎گیرد دوستی با افراد چاپلوس بسیار زیان‎آور و خطرناک است و انسان را به سوی هلاکت و نابودی سوق می‎دهد.

امیر مؤمنان علی(ع) می‏فرماید: با چاپلوس رفاقت مکن که او کارش را برای تو زینت می‎دهد و دوست دارد تو هم مانند او باشی.

خاک بر روی چاپلوس بپاشید

شاعری نزد عثمان آمد و در حضور اطرافیان به مدح و ستایش او پرداخت اطرافیان احسن احسن گفتند، ابوذر خشمگین شد برخاست مشتی خاک برداشت و به صورت آن شاعر چاپلوس پاشید.

به ابوذر اعتراض شد ابوذر گفت: از رسول خدا(ص) شنیدم که فرمود به صورت مداحان چاپلوس و متملق خاک بپاشید.(منبع محمد مهدی اشتهاردی، پندهایی از تاریخ ص ۲۸۸).

دوستی با بخیل

امام علی (ع) می‎فرماید: از دوستی با بخیل بپرهیز زیرا در موقعی که سخت به او محتاجی رهایت می‎کند(بحار الانوار ج ۷۱ ص۱۹۶).

از نظر اسلام بخل صفتی نکوهیده است و یکی از عوامل در آمدن به آتش دوزخ شمرده می‎شوند. بخل عبارت است از بذل و بخشش نکردن در جایی که باید بذل کرد، بخل ضد سخاوت است.

بخیل هم کسی است که از احسان و نیکی و بخشش ناراحت می‎شود و به فقرا و مستمندان بخشش و انفاق و احسان نکند. بخیلان کسانی هستند که از پرداخت واجبات الهی خودداری و اموالشان را در جاهای دیگر مصرف و خرج می‎کنند.

پیامبر خدا می‎فرماید: آدم سخاوتمند به خدا، مردم و بهشت نزدیک است و انسان بخیل از خدا و مردم به دور است و به آتش نزدیک.(جامع السعادات ص۱۸۷).

مؤمن در راه خدا بخشنده و دست و دل باز است و دین خداوند به چنین کسانی نیازمند است. اما بخیل درباره دین و مسلمانان خست و تنگدستی نشان می‎دهد چرا؟ چون آن که به خدا ایمان دارد پیوسته در راه او می‎بخشد .

امام علی(ع) شنید که مردی می‎گوید: بخیل از ستمگر معذورتر است پس آن حضرت رو به مرد کرد و گفت:«نادرست گفتی، چون ستمگر گاه توبه می‎کند و آمرزش می‎طلبد و به رد مظالم می‎پردازد اما بخیل چون بخل ورزد از پرداخت زکات و صدقه و صله رحم و انفاق در راه خدا و میهمان نوازی و تمامی نیکی‎ها سرباز می‎زند بخیل هرگز وارد بهشت نمی‎شود».

خداوند در قرآن کریم می‏فرماید: سوگند به شب آنگاه که جهان را در خود فرو پوشاند و سوگند به روز آنگاه که آشکار شود و سوگند به آن که نرو ماده را بیافرید.

که حاصل کوششهای شما متفاوت است. اما کسی که بخشایش و پرهیزکاری کرد و آن بهترین را تصدیق کرد. پس برای بهشت آماده‎اش می‎کنیم اما آن کس که بخل و بی نیازی ورزید و آن بهترین را تکذیب کرد او رابرای دوزخ آماده می‏سازیم و چون هلاکش در رسد دارایی‎اش به حالش سود نبخشد و آنچه بر ماست راهنمایی است و آن ماست آن جهان و این جهان. پس شما را از آتشی که زبانه می‎کشد می‎ترسانم جز اهل شقاوت بدان در نیفتد.

آن که تکذیب کرد و رویگردان شد و پرهیزکارترین مردم را از آن دور دارند آن که مال خویش می‎بخشد و پاکی می‎جوید و هیچ کس را بر او حقی نباشد که اینک پاداش خواهد. مگر جستن خشنودی پروردگار والای خویش و زودا که خشنود شود.(سوره لیل آیات ۱-۲۱).

با توجه به آیات و روایات نتیجه می‎گیریم دوستی با بخیل نه خود را به سعادت دنیا و آخرت می‎رساند و نه دیگران را و باید از فرد بخیل در زندگی دوری جست چون خیری در دوستی با وی وجود ندارد.

همچنین بخوانید: انشا درباره دوستی و دشمنی